Mentaal welzijn van studenten
Hoe is het gesteld met het mentaal welzijn van de student in Vlaanderen en Brussel en wat eraan te doen? Die vraag stelde VVS in het najaar van 2020 aan studenten uit de hele Vlaamse Gemeenschap.
En dat is een unicum, want voordien gingen zo’n vragenlijsten rond bij de instellingen apart. Maar liefst 16.000 studenten vulden de bevraging in. Met die data ging VVS aan de slag en maakte het een rapport dat dienst doet als nulmeting voor het Mentaal Welzijn bij Studenten; en schreef het een advies voor het beleid: De Vlaamse overheid en de hogeronderwijsinstellingen.
Het rapport en het beleidsadvies mentaal welzijn vindt u hieronder terug.
Projectaanvraag Mentaal Welzijn
De start van het project mentaal welzijn begon officieel op 1 juni 2020, aan het begin van wat onze eerste coronazomer zou worden. Het doel van dit project was meervoudig. VVS wou ten eerste een beeld krijgen op de toestand van het mentaal welzijn van de student in de Vlaamse universiteiten en hogescholen. Op basis daarvan wouden we beleidsaanbevelingen formuleren richting de instellingen, koepelorganisaties en overheid. Een derde doel van dit project was het bewustzijn verhogen, en doorbreken van de taboes rond mentaal welzijn die leefden onder de studenten. Op 9 juni werd een projectaanvraag ingediend en goedgekeurd bij het kabinet Onderwijs, waarna het project pas echt van start kon gaan.
Verspreiding van de vragenlijst
Op 1 juni 2020 kreeg VVS versterking van onze projectcoördinator Mentaal Welzijn, Babette Demeester. Samen met onze toenmalige bestuurder sociale zaken & diversiteit, Sander Vanmaercke, zetten zij zich onvermoeibaar in. Samen met het VVS-bestuur verwezenlijkten zij de eerste Vlaanderenbrede bevraging naar het Mentaal Welzijn onder studenten, die eind november 2020 verspreid en ingevuld werd door zo’n 16.000 Vlaamse studenten. Voor deze bevraging werd samengewerkt met professor Bruffaerts van de KU Leuven, die al enige tijd onderzoek deed naar de psychologische gezondheid van eerstejaarsstudenten, en al de nodige expertise had omtrent het ontwikkelen van vragenlijsten rond mentale gezondheid.
In de eerste plaats diende de bevraging om een algemeen beeld te krijgen van het mentaal welzijn onder studenten, maar daarnaast werd er ook aandacht besteedt aan de interactie tussen mentaal welzijn en diverse aspecten die typisch zijn voor het studentenleven, zoals studiedruk, wel of niet op kot zitten, pendelgedrag, maar ook drank- en middelengebruik.
Cijfers uit het rapport
Hoe is het dan gesteld met het mentaal welzijn? Hoe ervaren de studenten het bestaande aanbod aan hulpverlening? De resultaten die uit de bevraging naar voren kwamen toonden aan dat er meer dan ooit aandacht moet komen voor de mentale gezondheid van studenten. Twee op de vijf studenten voelde zich het afgelopen jaar nooit tot bijna nooit goed in hun vel, zelfs een op vijf studenten had het voorbije jaar zelfmoordgedachten. Verder blijkt ook uit het onderzoek dat vele studenten aangeven dat hun angst- en depressieve gevoelens vermeden hadden kunnen worden met de juiste hulpverlening, en werden er kwetsbare groepen gedetecteerd in onder andere LGBTQIA+ studenten en studenten met een migratieachtergrond.
Het onderzoek stopte niet bij de bevraging. Via focusgroepen en diepte-interviews werd gericht gepeild naar de reeds bestaande hulpverlening. Die hulpverlening is goed, maar er worden door studenten toch ook heel wat verbeterpunten aangeduid. De vraag naar meer onderzoek rond mentale gezondheid komt op, alsook naar meer middelen voor studietoelagen en een buddywerking voor groepen die extra aandacht verdienen. In het rapport reikt VVS specifieke tools aan om de veerkracht van studenten te verhogen. Andere hulpmiddelen, zoals de volledige terugbetaling van psychologische hulpverlening en een maximale wachttijd van twee weken bij de studentenpsycholoog, worden allemaal opgenomen in het advies.
Conferentie Mentaal Welzijn
Vervolgens werkte VVS aan de Conferentie Mentaal Welzijn, als eindpunt van haar langstlopende project uit haar geschiedenis. De conferentie ging door op 12 oktober 2021, niet toevallig kort op het weekend van de International Mental Health Day.
Onze projectcoördinator Babette Demeester stelde er het rapport mentaal welzijn voor, gevolgd door onze nieuwe bestuurder Sociale Zaken & Diversiteit Julien De Wit die het beleidsadvies, met de actiepunten voor het mentaalwelzijnsbeleid waar we ons met alle bestuurders en leden van VVS dag in dag uit voor hebben ingezet, presenteerde. In aanwezigheid van de minister van Onderwijs, Vlaams parlementsleden van bijna alle politieke fracties, studentenvertegenwoordigers, vertegenwoordigers van hogeronderwijsinstellingen en studenten hielden we panelgesprekken, toonden we videofragmenten, en wakkerden we het bewustzijn rond mentale gezondheidsproblematiek aan.
Impact van ons advies
Het rapport en beleidsadvies maakte heel wat los. In de media berichten De Morgen, Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad hierover, en onze bestuurder Sociale Zaken & Diversiteit Julie De Wit ging het uitleggen bij Ruth Joos in De Ochtend. Daarnaast hadden de parlementairen goed geluisterd. Er werden twee parlementaire vragen gesteld over wat de minister met het advies zou doen.
Alle politieke fracties sloten zich bij deze vraag aan en de minister antwoorde met veel belangstelling de input te willen verwerken in het beleid. Het is duidelijk geworden dat er in deze aanhoudende coronacrisis, maar ook in de jaren daarna, één ding is dat niet meer in de achtergrond mag verdwijnen: mentale gezondheid. De bal mag dan nu in het kamp van de beleidsmakers liggen, als VVS blijven we hameren op deze noodzakelijke ondersteuning voor studenten.